راهکارهای افزایش خلاقیت در دانش آموزان: راهنمای معلمان

خلاقیت یکی از مفاهیمی است که نیاز به تفکر واگرا دارد. تفکر واگرا از عرف و عادت دور است، سنت شکنانه بوده و بین امور به ظاهر نامربوط ارتباطی هوشمندانه برقرار می­کند. حال این سوال مطرح می­شود که چگونه می­توانیم به عنوان معلم، خلاقیت و تفکر واگرا را در میان دانش­ آموزان تقویت کنیم؟ در این مقاله روش­هایی را پیشنهاد می­کنیم­:

تکنیک بارش افکار را آموزش دهید

به بچه­ ها بیاموزید که وقتی قرار است برای مساله­ ای ایده بدهند، از تکنیک بارش افکار استفاده کنند. به این ترتیب که یک کاغذ بردارند و توی آن هرچیزی که به ذهن­شان می­رسد، فارغ از اینکه چقدر نامرتبط یا خنده­ دار است، بنویسند. آن­ها را تشویق کنید که این ایده­ ها را در کلاس بخوانند و از به زبان آوردن افکار خنده­ دارشان خجالت نکشند. می­توانید در زمان­های استراحت بین دو درس از آن­ها سوالاتی بپرسید و بخواهید که به پاسخ آن فکر کنند. به عنوان مثال؛ از یک کتاب چه استفاده­ های دیگری می­توان به جز خواندن آن کرد؟ یا یک آجر چه کارکردهای دیگری به جز ساختمان­ سازی دارد؟ از آن­ها بخواهید حداقل پنج تا ده ایده را که به ذهن­شان می­رسد بنویسند.

اجازه دهید گاهی خارج از چارچوب­های معمول عمل کنند

همیشه از بچه ­ها انتظار می­رود که در کلاس آرام و منظم بنشینند. البته لازم است که این قاعده در کلاس رعایت شود ولی نه همیشه! اجازه دهید در برخی کلاس­ها مانند ورزش، نقاشی و حتی ریاضی، آن­ها به شیوه­ ای متفاوت عمل کنند. به عنوان مثال یک مسالة ریاضی را مطرح کنید و سپس از بچه­ ها بخواهید که تا فردای آن روز یک روش خلاقانه برای یاد دادن آن به یک نفر دیگر از خودشان ابداع کنند. به عنوان مثال از طریق ساختن یک شعر یا نوعی بازی شبیه لی لی جدول ضرب را با ریتم به یکدیگر یاد بدهند.

آن­ها را تشویق به کار گروهی کنید

کار گروهی به ­ویژه در میان بچه­ ها که هر کدام ساز خود را می­زنند، دشوار است. کارکردن در گروه، مستلزم پذیرش نوعی محدودیت است، زیرا فرد باید سعی کند در عین حال که ایدة خود را اجرا می­کند، با ایده ­های دیگران نیز هماهنگ شود. سعی کنید آن­ها را تشویق کنید که پروژه­ های دو الی سه نفره را به دست بگیرند و ایده ­های نوآورانه ­شان را با هم ترکیب کنند. ممکن است در ابتدا این هماهنگ­شدن برای آن­ها سخت باشد، اما اگر از دوران ابتدایی آن­ها را به کار گروهی عادت دهید، به­ مرور زمان یاد می­گیرند.

هیجان دانش­ آموزان  را درگیر موضوع درسی کنید

اگر قرار است موضوعی را به بچه­ ها تدریس کنید و دوست دارید در این موضوع خلاقانه عمل کنند، نوعی دغدغه و احساس مسئولیت یا هیجان در آن­ها ایجاد کنید. به ­طور مثال اگر قرار است آن­ها در درس علوم اجتماعی دربارة خشونت خانگی تحقیق کنند، باید بتوانید با ذکر نمونه­ های واقعی ذهن آن­ها را درگیر کنید تا آن­ها حس کنند خشونت خانگی اتفاقی است که احتمال دارد در دور و بر خودشان هم اتفاق بیفتد.

در کلاس جوی دوستانه ایجاد کنید

سعی نکنید یک فضای خصمانه و رقابت­ زده را در کلاس ایجاد کنید. جو کلاس باید مبتنی بر صمیمیت و احترام باشد تا با ایجاد فضایی از احترام، هر کسی جرات ابراز خودش را پیدا کند. بچه ­ها را به نام صدا کنید و مطمئن شوید که نام همة آن­ها را می­دانید و همه را در نظر­خواهی­ ها مشارکت دهید. مراقب باشید توجه­تان فقط معطوف به یکی دو دانش­ آموزی که بهتر صحبت و بیشتر مشارکت می­کنند، معطوف نشود که از بقیه غافل شوید. هر دانش ­آموزی باید فرصت یکسانی برای ابراز خودش داشته باشد. وقت کلاس متعلق به همه است و دلیلی ندارد اگر یک دانش­ آموز هوش کلامی بهتری دارد یا بیشتر صحبت می­کند تمام کلاس را به او اختصاص دهید.

به آن­ها یاد بدهید که برای گرفتن پاسخ سوالات­شان یک نقشه ذهنی ترسیم کنند. 

ترسیم یک نقشه ذهنی گاهی می­تواند ما را به پاسخ­های خلاقانه نزدیک­تر کند. این نقشه در واقع همان بارش افکار (تکنیک شماره یک)‌ است که به صورتی سازمان یافته و منسجم مرتب شده و یک روند منطقی­تر دارد. 

کنجکاوی دانش­ آموزان را تشویق کنید

بعضی از معلمان دانش­ آموزان زیاد از حد کنجکاو را دوست ندارند، زیرا این دانش ­آموزان زیاده از حد سوال می­پرسند، به سادگی قانع نمی­شوند و وقت زیادی را از کلاس می­گیرند. این دانش ­آموزان ممکن است معلمان را ناکام کنند، زیرا معلمان کم ­تجربه در قبال این دانش­آموزان احساس ناتوانی می­کنند. غالباً دانش­ آموز هم از اینکه پاسخ سوالش را نمی­گیرد، ناکام می­شود و این چرخه ادامه پیدا می­کند. بهتر است معلمان در مقابل کنجکاوی­های زیاده از حد این دانش ­آموزان موضع دفاعی به خود نگیرند بلکه این کنجکاوی­ها را تشویق کنند و به آن فرصت بروز بدهند. هیچ اشکالی ندارد که یک معلم در صورتی که پاسخ سوالی را نمی­داند به دانش­ آموز بگوید «تا به حال از این جنبه به این موضوع نگاه نکرده بودم! به من اجازه بده در مورد سوالت بیشتر مطالعه کنم و بعد به تو پاسخ بدهم. خودت هم به سوالت فکر کن و چند روز دیگر درباره ­اش دوباره صحبت خواهیم کرد. خیلی خوشحالم از اینکه این­قدر خوب فکر می­کنی و این سوالات به ذهنت میرسد...»

­منابع (با تصرف و تلخیص) :

http://www.opencolleges.edu.au/informed/features/30-things-you-can-do-to-promote-creativity-in-your-classroom/

 

http://edtechreview.in/trends-insights/insights/1155-how-to-promote-creativity-in-your-classroom